Z nowego badania WHO/Europe, które koncentrowało się na wzorcach zastraszania i przemocy rówieśniczej wśród nastolatków w 44 krajach (w tym w Polsce) wynika, że jedno na sześcioro dzieci w wieku szkolnym doświadcza cyberprzemocy. To bardzo alarmujące dane.
Niektóre z kluczowych ustaleń obejmują:
Przemoc w szkole (sprawca)
Średnio 6 proc. nastolatków stosuje przemoc rówieśniczą. Zachowanie to jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców (8 proc.) w porównaniu z dziewczętami (5 proc.). W Polsce największy odsetek nastolatków, którzy co najmniej 2-3 razy w miesiącu przed badaniem stosowali przemoc wobec rówieśników, obserwuje się wśród 13-latków (12 proc. chłopców i 9 proc. dziewcząt).
Przemoc w szkole (osoba doświadczająca przemocy)
Około 11 proc. nastolatków było prześladowanych w szkole, bez znaczącej różnicy między chłopcami i dziewczętami. Polscy 13-latkowie zajmują 6. miejsce pod względem częstotliwości doświadczania przemocy (13 proc. dziewcząt, 20 proc. chłopców) wśród 44 badanych krajów.
Cyberprzemoc (sprawca)
Około 12 proc. (1 na 8) nastolatków stosuje cyberprzemoc wobec innych. Chłopcy (14 proc.) częściej są sprawcami cyberprzemocy niż dziewczęta (9 proc.). W Polsce najwyższy odsetek sprawców cyberprzemocy obserwuje się wśród 15-letnich chłopców (26 proc.) i 13-letnich dziewcząt (18 proc.).
Cyberprzemoc (osoba doświadczająca przemocy)
15 proc. nastolatków (około 1 na 6) doświadcza cyberprzemocy, przy czym wskaźniki są wyrównane między chłopcami (15 proc.) i dziewczętami (16 proc.). Od 2018 r. nastąpił wzrost odsetka osób doświadczających cyberprzemocy z 12 proc. do 15 proc. w przypadku chłopców i z 13 proc. do 16 proc. w przypadku dziewcząt. W każdej grupie wiekowej polska młodzież znajduje się w pierwszej piątce krajów i regionów o najwyższym odsetku osób doświadczających cyberprzemocy. Grupą najbardziej narażoną na cyberprzemoc są 13-latki (25 proc. chłopców i 28 proc. dziewcząt).
Bójki
Jeden na dziesięciu nastolatków brał udział w bójkach, z zauważalną różnicą związaną z płcią: 14 proc. chłopców w porównaniu z 6 proc. dziewcząt. W Polsce największy odsetek zaobserwowano wśród 13-latków (chłopcy 18 proc. i dziewczęta 9 proc).
Trendy i rozwiązania w kontekście płci
Wyniki ujawniają różnice między płciami w zachowaniach związanych z przemocą. Chłopcy wykazują większą tendencję do angażowania się w bójki. Wśród dziewcząt wzrósł odsetek cyberprzemocy. Obserwowane tendencje wymagają działań interwencyjnych skoncentrowanych na regulacji emocji i pozytywnych interakcjach społecznych. A także oddziaływań promujących bezpieczeństwo cyfrowe, empatię oraz współdziałanie wszystkich członków społeczności szkolnej.
Cyberprzemoc: rosnący problem
Najnowsze dane z lat 2018-2022 pokazują niepokojący wzrost cyberprzemocy. Ponieważ nastolatki spędzają coraz więcej czasu w Internecie, wyniki te podkreślają pilną potrzebę interwencji z udziałem nauczycieli, rodziców, liderów społeczności i decydentów w celu promowania umiejętności cyfrowych i bezpieczeństwa.
W świetle tych wyzwań dr Joanna Inchley, międzynarodowy koordynator badania, podkreśla:
– Cyfrowy świat, oferując niesamowite możliwości uczenia się i nawiązywania kontaktów, zwiększa również ryzyko występowania negatywnych zjawisk, takich jak cyberprzemoc. Wymaga to kompleksowych strategii ochrony psychicznego i emocjonalnego dobrostanu naszej młodzieży. Ważne jest, aby rządy, szkoły i rodziny współpracowały w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom w sieci. To zapewni nastolatkom bezpieczne i wspierające środowisko do rozwoju.
– Jak pokazują wyniki uzyskane w Polsce, grupą najbardziej narażoną zarówno na bycie sprawcą, jak i osobą doświadczającą przemocy i cyberprzemocy są 13-latkowie – uczniowie klas VII szkół podstawowych. Podczas projektowania działań profilaktycznych warto skupić się właśnie na tej grupie wiekowej – mówi dr Anna Dzielska, współkoordynatorka badania w Polsce z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.
Obserwatorzy nie mogą patrzeć obojętnie
– Największa grupa zaangażowana w przemoc rówieśniczą, czyli obserwatorzy, również powinna być objęta działaniami interwencyjnymi i profilaktycznymi. Konieczne jest wzmocnienie kompetencji reagowania na przemoc – dodaje dr Agnieszka Małkowska-Szkutnik, współkoordynatorka badania w Polsce, z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego.
– Raport jest sygnałem alarmowym dla nas wszystkich, abyśmy zwracali uwagę na dręczenie, przemoc, cyberprzemoc, kiedykolwiek i gdziekolwiek to się dzieje – powiedział dr Hans Henri P. Kluge, dyrektor regionalny WHO na Europę. – Ponieważ młodzi ludzie spędzają do sześciu godzin online każdego dnia, nawet niewielkie zmiany we wskaźnikach przemocy mogą mieć głęboki wpływ na zdrowie i samopoczucie tysięcy osób. Od samookaleczeń po samobójstwa – widzieliśmy, jak cyberprzemoc we wszystkich swoich formach może zniszczyć życie młodych ludzi i ich rodzin. Jest to zarówno kwestia zdrowia, jak i praw człowieka. Musimy zintensyfikować działania, aby chronić nasze dzieci przed przemocą i doznawaniem krzywdy, zarówno offline, jak i online – dodał.
W tym celu WHO/Europe opublikowała niedawno swoje pierwsze w historii „stanowisko” w sprawie ochrony dzieci przed szkodami związanymi z Internetem. Będzie on wspierał rządy w formułowaniu spójnych wniosków do firm internetowych i technologicznych, mając na celu zapewnienie zdrowego środowiska online, w którym dzieci mogą się rozwijać.
Mobilizowanie do interwencji opartych na dowodach
Wyniki badania podkreślają złożoność przemocy rówieśniczej wśród nastolatków. Oraz kluczową rolę, jaką czynniki społeczne, kulturowe i technologiczne odgrywają w kształtowaniu tych zachowań. Zapewniając szczegółowy przegląd aktualnych trendów i wyzwań, raport oferuje cenne wskazówki dla interesariuszy na wszystkich poziomach. To może wesprzeć ich w działaniach na rzecz poprawy zdrowia i dobrostanu młodych ludzi w Europie, Azji Środkowej i Kanadzie.
Wszystkie interwencje mające na celu zwalczanie nękania i przemocy rówieśniczej wspiera dobrostan nastolatków, a także oferuje szersze korzyści społeczne. W tym zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej, związanych z kwestiami zdrowia psychicznego i lepsze wyniki edukacyjne.
Dane pochodzą z drugiego tomu wyników badań Health Behaviour in School-aged Children (HBSC), opublikowanych przez Europejskie Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
