Indeks Zdrowych Miast to ogólnopolska inicjatywa, która przedstawia podejście polskich miast do kwestii związanych nie tylko ze zdrowiem, ale ogólnie pojętym dobrostanem mieszkańców. Miasta zostały ponownie ocenione w ośmiu kategoriach: zdrowie, ludność, usługi komunalne i społeczne, edukacja, mieszkalnictwo, środowisko, infrastruktura i przestrzeń. Rzeszów zajął III w kategorii ogólnej wśród miast poniżej 300 tys. mieszkańców i m. I w kategorii ludność i pokolenia. Spośród miast podkarpackich na podium trafił także Przemyśl. I miejsce zajął w kategorii usługi komunalne i społeczne.
Publikacja jest zbiorem informacji o podejmowanych przez lokalne samorządy inwestycjach i działaniach, które tworzą coraz bardziej zrównoważoną przestrzeń miejską. Dzięki analizie, samorządy mogą zweryfikować wprowadzane przez siebie praktyki i zobaczyć ich realny wpływ na poziom jakości życia mieszkańców.
Kategoria główna w podziale na mniejsze i większe miasta
Nowością, wprowadzoną do zestawienia w tegorocznej edycji, jest podział w kategorii głównej na miasta poniżej 300 tys. mieszkańców i te powyżej tej liczby. Wśród miast poniżej 300 tys. mieszkańców laur zwycięzcy przypadł Sopotowi. Na drugim miejscu uplasowała się Gdynia, a na trzecim Rzeszów. Wśród wielkich aglomeracji niespodzianka – to Poznań jest miastem, w którym żyje się najlepiej. Na podium obok stolicy Wielkopolski, uplasowała się Warszawa, która rok temu stała na pierwszym miejscu podium. Na trzecim miejscu znalazł się Gdańsk.
– Zależy nam, by Indeks Zdrowych Miast był punktem odniesienia i inspiracją dla samorządów, mieszkańców i naukowców. Powstał po to, by zmieniać miasta, wspierać ich rozwój tak, by wszystkim nam żyło się w nich po prostu lepiej. Liczę, że dane jakie przywołujemy w raporcie będą swego rodzaju inspiracją dla władz samorządowych, jak i w którym kierunku warto się doskonalić, by zadbać o dobrostan mieszkańców – mówi Anna Rulkiewicz, inicjatorka Indeksu, członkini rady programowej Kongresu Zdrowe Miasta i prezeska Grupy LUX MED.
Kto został liderem? Te miasta przodują w swoich kategoriach
W każdej z ośmiu kategorii sektorowych, wzorem lat poprzednich, również wyłoniono liderów. Podczas uroczystej Gali, 23 września 2024 r., prezydenci oraz reprezentanci nagrodzonych miast, odebrali specjalne wyróżnienia przygotowane przez organizatorów Kongresu Zdrowe Miasta.
I tak: w zestawieniu głównym powyżej 300 tysięcy mieszkańców I miejsce zajął Poznań, II miejsce – Warszawa, III miejsce – Gdańsk.
W zestawienie głównym poniżej 300 tysięcy mieszkańców I miejsce – Sopot, II miejsce – Gdynia, III miejsce – Rzeszów.
Natomiast. W kategorii zdrowie: I miejsce – Rybnik II miejsce – Poznań, III miejsce – Gdynia; ludność i pokolenia: I miejsce – Rzeszów, II miejsce – Kraków, III miejsce – Gdańsk; usługi komunalne i społeczne: I miejsce – Przemyśl, II miejsce – Płock, III miejsce – Leszno; edukacja: I miejsce – Kraków, II miejsce – Warszawa, III miejsce – Wrocław; mieszkalnictwo: I miejsce – Sopot, II miejsce – Katowice, III miejsce – Chorzów; środowisko: I miejsce – Sopot, II miejsce – Olsztyn, III miejsce – Poznań; infrastruktura: I miejsce – Ostrołęka, II miejsce – Tychy, III miejsce – Wałbrzych; przestrzeń: I miejsce – Chorzów, II miejsce – Zielona Góra, III miejsce – Świnoujście.
– Odpowiedzialność za przyszłość planety spoczywa na nas wszystkich, a działania, jakie podejmujemy dzisiaj, mają bezpośredni wpływ na kondycję środowiska oraz zdrowie przyszłych pokoleń. Współczesne wyzwania, takie jak zmiany klimatyczne i nieracjonalne gospodarowanie zasobami, wymagają zaangażowania zarówno władz samorządowych, jak i mieszkańców. Indeks Zdrowych Miast jest cennym narzędziem, które nie tylko pomaga ocenić, gdzie jesteśmy, ale także wskazuje kierunki działań na rzecz poprawy jakości życia i ochrony środowiska – mówi dr hab. Piotr Wachowiak, prof. SGH, Rektor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, współorganizator Kongresu Zdrowe Miasta.
Z czym mierzą się polskie miasta?
Współcześnie polskie miasta stają przed dużymi wyzwaniami. Począwszy od starzenia się społeczeństw, poprzez napływ nowych mieszkańców (za sprawą m.in. emigracji zarobkowej), po coraz wyższe oczekiwania względem jakości edukacji czy oferowanych usług dotyczących zdrowia. Mieszkańcy polskich miast chcą czystego środowiska. Dostępu do terenów rekreacyjnych. Dbania o ich zdrowie i dobrostan psychiczny, ale też wsparcia w realizacji własnego stylu życia.
– Zachęcamy do myślenia o zdrowiu jako kluczowym zasobie, który napędza innowacyjność i produktywność. Aby zapewnić stabilną i zrównoważoną przyszłość miast, konieczne jest uwzględnienie zdrowia mieszkańców w długoterminowych strategiach. To ono bowiem wpływa na aktywność zawodową, zaangażowanie społeczne i jakość życia, co ostatecznie przekłada się na rozwój całej lokalnej gospodarki – mówi prof. Jerzy Hausner, przewodniczący Rady Programowej Open Eyes Economy Summit, Fundacja GAP, współorganizator Kongresu Zdrowe Miasta.
Z każdym rokiem więcej zmian
Indeks Zdrowych Miast jest narzędziem-drogowskazem dla władz samorządowych, które podczas jego analizy mogą wysnuć wnioski dotyczące koniecznych zmian na zarządzanych przez siebie terenach, ale także porównać się do innych miast w kraju. Pomysłodawcy już potwierdzili kontynuację projektu w kolejnych latach.
– W poszczególnych obszarach Indeksu Zdrowych Miast obserwujemy duże zmiany, co pokazuje dynamikę miast. To dowód na to, że działania na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców przynoszą efekty. Samorządy coraz lepiej reagują na zmieniające się potrzeby swoich społeczności, co widać w poprawie wyników wielu miast – mówi dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, Prorektorka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
Nad przygotowaniem tegorocznej edycji Indeksu Zdrowych Miast pracował zespół ekspertów pod kierownictwem dr hab. Agnieszki Chłoń-Domińczak, Prorektorki ds. nauki Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Za metodologię oraz obszar usług komunalnych i społecznych odpowiadał dr Jakub Głowacki z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (UEK). Obszarem zdrowia zajmował się zespół składający się z dr hab. Barbary Więckowskiej, dr hab. Violetty Korporowicz-Żmichowskiej, dr hab. Moniki Raulinajtys-Grzybek oraz mgr Melanii Raczek-Żeromskiej. Obszar ludności i pokoleń oraz edukacji koordynowała dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak. Nad kategoriami mieszkalnictwo i środowisko pieczę sprawował dr hab. Adam Czerniak. Infrastruktura była nadzorowana przez mgr Michała Tarachę oraz inż. Jakuba Kaczorowskiego, a obszar przestrzeni – dr Michała Kudłacza. Dodatkowo, ankiety do mieszkańców i władz miast opracowali dr hab. Jacek Sierak oraz Małgorzata Krytak, studentka SGH.
Dobrostan psychiczny priorytetem dla miast
W tegorocznej publikacji Indeksu Zdrowych Miast został uwzględniony nowy obszar, jakim jest dobrostan psychiczny mieszkańców. Kantar Polska, przeprowadził badanie, które miało na celu zrozumienie, w jaki sposób mieszkańcy miast odczuwają samotność i jak przestrzeń miejska wpływa na ich zdrowie psychiczne.
Jak wynika z badań, w rankingu największych obaw Polek i Polaków kwestia zdrowia psychicznego znajduje się na wysokiej pozycji. Aż 36 proc. ankietowanych wskazuje ją jako kluczową, natomiast 25 proc. uważa, że problemy ze zdrowiem psychicznym powinny zostać rozwiązane jak najszybciej. Natomiast z kolejnego badania pt. „Dobrostan psychiczny a wybrana oferta miast”, wynika, że aż 65 proc. mieszkańców uważa, że do obowiązków miasta należy troska o dobrostan psychiczny swoich mieszkańców. Niestety jedynie 24 proc. mieszkańców jest przekonanych, że ich miasto dba o dobrostan psychiczny swoich mieszkańców. Jest to więc szczególny obszar do zaopiekowania przez samorządy.
