Przypadający w tym roku 29 listopada Czarny Piątek, który przeobraził się w Czarny Tydzień to najbardziej intensywny czas przedświątecznego sezonu zakupowego, który obejmuje swoim zasięgiem niemal cały świat.
Black Friday to nie tylko dzień zniżek, to także tradycja zakorzeniona w kulturze zakupów. Od czasów powojennych, kiedy sklepy w Filadelfii masowo odwiedzali klienci szukający świątecznych okazji, przez globalny rozgłos w XXI wieku — Czarny Piątek uosabia największe zniżki i rabaty. Dziś fenomen ten jest obecny w ponad 50 krajach, od Brazylii, przez Niemcy, aż po Japonię, a tłumy w kolejkach oraz godziny oczekiwania stały się niemal rytuałem, szczególnie w Stanach Zjednoczonych.
Co więcej, popularność siostrzanego święta, czyli Cyber Monday, sprawia, że Black Friday staje się nie tylko dniem, ale całym tygodniem promocji, a w popkulturze zyskał miano symbolu konsumpcjonizmu.
Niekończący się trend czy inflacyjna konieczność?
W USA, które uchodzi za kolebkę Black Friday w 2023 r. konsumenci wydali w ramach promocji ponad 9 miliardów dolarów w sklepach internetowych. Czy i tym razem będzie podobnie? W 2024 roku kupujący bardziej niż kiedykolwiek potrzebują prawdziwych zachęt — inflacja znacząco wpływa na skłonność do podejmowania decyzji zakupowych. Badania pokazują, że już w poprzednim roku 65% osób uważało obniżki za kluczowe w planowaniu zakupów, a rekordowy ruch odnotowywano zarówno w sklepach stacjonarnych, jak i online
– Sklepy podczas Black Friday przyciągają klientów różnorodnymi promocjami, takimi jak kody rabatowe, oferty typu 2+1 gratis, czy specjalne zniżki na wybrane produkty. Warto wtedy rozejrzeć się za świątecznymi prezentami w okazyjnych cenach. Aby faktycznie zaoszczędzić, można wcześniej stworzyć listę potrzebnych rzeczy i sprawdzić ich koszt przed wyprzedażą, by uniknąć pozornych okazji. Korzystanie z kodów rabatowych online lub dodatkowych promocji przy zakupach grupowych może być szczególnie opłacalne, jeśli planujemy większe zakupy. Pozwala to chociażby na zaoszczędzenie na kosztach dostawy przy dużej ilości zakupionych produktów – mówi Justyna Pawłowska, ekspertka Intrum.
Zakupy, które przenoszą się do Internetu
Trend zakupów stacjonarnych wydaje się być wciąż obecny – ponad 62% kupujących odwiedziło w zeszłym roku sklepy stacjonarne, co świadczy o utrzymującej się, silnej roli tradycyjnego handlu1. Pandemia COVID-19 zmieniła jednakże przyzwyczajenia zakupowe konsumentów na całym świecie, wzmacniając coraz bardziej trend zakupów online. W 2023 roku sprzedaż internetowa wzrosła o 8,5% w stosunku do poprzedniego roku, również Black Friday odbywa się więc coraz częściej bez potrzeby wychodzenia z domu na zakupy. Dlaczego? Przede wszystkim ze względu na wygodę, szybkość i łatwość wysyłek, a także liczne korzyści, jak na przykład próbki i gratisy. Przebrane produkty, długi czas oczekiwania oraz panujący często w sklepach chaos, zniechęcają do spędzania całego dnia w centrach handlowych. Tłumy, walka o promocyjne produkty i długie kolejki wywołują wiele negatywnych emocji, które wielokrotnie stawały się nawet podstawą scenariuszy filmowych, takich jak chociażby horror Black Friday z 2021 roku.
Co kupujemy, ile wydajemy?
Najczęstszym powodem, którym kierują się konsumenci podczas Czarnego Piątku, jest chęć zakupu prezentu na święta. Zabawki, elektronika i odzież osiągają największe zniżki, sięgające nawet kilkudziesięciu procent — i to na tych kategoriach skupia się uwaga kupujących. Szacuje się, że w USA wydatki na Black Friday w 2023 roku wyniosły miliardy dolarów, a Cyber Monday — tylko kilka dni później — pobił sprzedażowy rekord, osiągając ponad 11 miliardów dolarów.
Obok wspomnianych wcześniej „promocyjnych kartek w kalendarzu” przykładem promocyjnych zachęt dedykowanych wyłącznie zakupom online jest Dzień Darmowej Dostawy, przypadający 14 grudnia. Przyciąga on wielu konsumentów w poszukiwaniu świątecznych okazji o czym świadczy wzrost obrotów sprzedawców w tym dniu w 2023 r. o 116%. W kategorii moda i akcesoria średnia wartość koszyka wzrosła o 17% w porównaniu do roku 2022. Największy przyrost, 45%, osiągnęła branża AGD/RTV i elektronika, wyraźnie przewyższając wzrost z 2022 roku o 32%.
Jakie płatności najczęściej wybierali Polacy w 2023 roku?
Od kilku lat BLIK utrzymuje pozycję lidera wśród metod płatności podczas Black Friday. W 2023 aż 82% kupujących wybrało tę formę, co oznacza wzrost o 30 punktów procentowych rok do roku. Na drugim miejscu znalazły się przelewy online (9%), a na trzecim karty płatnicze (6%). Portfele elektroniczne (e-wallety) stanowiły 3% transakcji, pokazując różnorodność preferencji konsumentów w okresie wyprzedaży.
Co ciekawe, według Raportu European Consumer Payment Report 2024 (ECPR), do wydawania pieniędzy zachęca nas metoda ,,kup teraz, zapłać później”, którą skłonnych jest wybrać, aż 1/3 Polaków. Należy jednak pamiętać, że pomimo wygody ta metoda może stać się również źródłem problemów.
– Metody płatności odroczonej, choć wygodne i przydatne w wyjątkowych sytuacjach, mogą okazać się pułapką finansową, jeśli nie korzystamy z nich świadomie. Kluczowe jest ustalenie budżetu, który planujemy przeznaczyć podczas Black Friday, i trzymanie się go. Rozsądne zarządzanie zakupami pozwala uniknąć niekontrolowanego zadłużenia, a przede wszystkim zachować stabilność finansową – wyjaśnia Justyna Pawłowska, ekspertka Intrum.
Black Friday, a ekologia i kontrowersje
Jednak nie wszyscy konsumenci równie entuzjastycznie podchodzą do zakupowego szału. Przykładowo we Francji rośnie ruch sprzeciwiający się nadmiernemu konsumpcjonizmowi, a alternatywa w postaci Green Friday zyskuje na popularności, zachęcając do bardziej zrównoważonego podejścia. Czy globalne obniżki mogą iść w parze z ekologiczną świadomością? Etyczne zakupy i Black Friday jak najbardziej mogą współistnieć, a motorem pozytywnych zamian są sami konsumenci. Już 4 na 10 z nich potrafi bowiem zrezygnować z zakupu danego produktu, ze względu na nadmiar opakowań i plastiku.
Czy skusimy się na największe okazje roku, czy wybierzemy zrównoważone rozwiązania, jedno jest pewne – Black Friday to moment, który wymaga przemyślanych decyzji zarówno od konsumentów jak i od sprzedawców. W chaosie promocji i rabatów najważniejsze jest, byśmy nie stali się bohaterami własnego zakupowego horroru, a zamiast tego zyskali realne korzyści, podejmując rozsądne decyzje.
