„Szponcić”/„szpont” zostało wybrane Młodzieżowym Słowem Roku 2025. Wyniki jubileuszowego, 10. plebiscytu, organizowanego przez Wydawnictwo Naukowe PWN poznaliśmy podczas poniedziałkowej gali w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Celem plebiscytu Młodzieżowe Słowo Roku jest wyłonienie najbardziej popularnych wśród młodych ludzi słów, określeń lub wyrażeń. Jak jednak wyjaśniają organizatorzy, Młodzieżowe Słowo Roku nie musi być nowe, slangowe ani najczęściej używane w danym roku.
Listę 15 słów i zwrotów, które znalazły się w tegorocznym finale plebiscytu ogłoszono w listopadzie. Na Młodzieżowe Słowo Roku 2025 można było głosować internetowo do 30 listopada br. W skład jury plebiscytu weszli z kolei językoznawcy specjalizujący się w młodzieżowej polszczyźnie: prof. dr hab. Anna Wileczek (przewodnicząca, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), prof. dr hab. Marek Łaziński (Uniwersytet Warszawski), prof. dr hab. Ewa Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński) oraz Bartek Chaciński, zastępca redaktora naczelnego „Polityki”. Jurorów wspierał doradczy zespół młodzieżowy z Obserwatorium Języka i Kultury Młodzieży oraz przedstawiciele PWN.
Zwycięskiego słowo „szponcić” używa się albo w celu wyrażenia dezaprobaty – w znaczeniu „robić coś niewłaściwego, złego, szkodliwego, igrać z czymś, wygłupiać się, cwaniaczyć”, albo podziwu – „robić coś ciekawego, szalonego, organizować coś, flirtować”. Występowało niegdyś także w gwarach miejskich i języku przestępczym; znaczyło „kombinować, intrygować, powodować nieporozumienia”. Rzeczownik „szpont” natomiast odnosi się m.in. do zamieszania, wydarzenia, błędu lub triku.
W finałowej „15” tegorocznego plebiscytu znalazły się też następujące słowa:
67, 6-7, six seven, sześć siedem: idiom liczbowy o nieustalonym, kontekstowym znaczeniu (zapisywany także jako: 67, 6-7, six seven, sześć siedem) wywodzący się z utworu Skrilla „Doot Doot”; zyskał popularność dzięki wielokrotnie edytowanym klipom sportowym, zwłaszcza z udziałem koszykarza LaMelo Balla (wzrost 6’7”) oraz wiralowym nagraniom chłopca krzyczącego „six-seven” i poruszającego rytmicznie rękami w górę i dół (mem „6 7 Kid”); W zależności od kontekstu 6 7 może być żartem, sygnałem radości, wyrazem ekscytacji lub tylko podtrzymywać komunikacyjny kontakt.
Brainrot: określenie specyficznych treści tworzonych przez użytkowników TikToka, którzy są nieustannie „podłączeni” do mediów społecznościowych. Słowo wywodzi się z języka angielskiego, gdzie oznacza ‘gnicie mózgu’ i nazywa praktykę generowania i pochłaniania treści (obrazowych lub językowych) o charakterze wyłącznie rozrywkowym, wiralowym, memicznym, niemających określonego znaczenia i celu.
Bro: kolega, ziomek, bliski znajomy, prawie jak brat’. Skrót angielskiego słowa „brother”.
Fr: ‘naprawdę’ (skrót od ang. for real), używane twierdząco lub ironicznie (‘no naprawdę?’), również w znaczeniu ‘zgadzam się’, czasem w formie ‘fr fr’.
Freaky: ang. ‘dziwaczny, osobliwy, trochę przerażający’; określenie używane przez młodych ludzi do opisu czegoś dziwnego, ekscentrycznego, groteskowego lub przekraczającego normy estetyczne i społeczne. Może odnosić się do osoby, stylu, zachowania, sytuacji lub treści internetowej, która zaskakuje czymś nietypowym (por. „trochę freaky”, „freaky vibe”, „freaky girl”.
Goat: ‘najlepszy/ najlepsza w jakiejś dziedzinie, ktoś niepokonany, nie do pobicia’. Słowo jest skrótem ang. Greatest Of All Time, czyli mistrz wszech czasów. Początkowo występowało w kontekstach sportowych, dziś często jest po prostu określeniem kogoś wyjątkowego, bardzo dobrego w jakiejś dziedzinie. Zapisywane czasem jako G.O.A.T., występuje także w angielskiej przymiotnikowej formie „goated” w analogicznym znaczeniu oraz w polskim zdrobnieniu „goacik”, a nawet wraz z emoji kozy (ang. goat oznacza właśnie kozę).
Klasa: wyraz aprobaty i pozytywnej oceny; występuje przede wszystkim w tytule filmików „Klasa czy obciach” zamieszczanych w mediach społecznościowych. Wartościowanie pozytywne wyrazu klasa nie jest nowe, wywodzi się prawdopodobnie od wyrażenia „pierwsza klasa”. Komentarz [MŁ]: Rzeczownik „klasa” jest używany od połowy XX wieku jako samodzielna wypowiedź lub określenie innego rzeczownika, np. „klasa dziewczyna”. Z tych samych czasów pochodzi wartościowanie negatywne, czyli „obciach”. Funkcja wartościująca wyrazu klasa wywodzi się z połączenia: pierwsza klasa, znanego i w innych językach, np. first class. W języku niemieckim wyraz Klasse także wartościuje pozytywnie.
Lowkey: ‘trochę, subtelnie, po cichu, do pewnego stopnia, stonowany’. Zapożyczenie z angielskiego, gdzie oprócz low-key istnieje także potoczne high-key ‘intensywny’. Używany do wyrażania powściągliwych, stonowanych opinii. Oba połączenia angielskie pochodzą z terminologii fotograficznej i muzycznej.
Okpa: trwałe połączenie międzynarodowego wyrazu aprobaty OK oraz polskiego pożegnania pa, wymawiane jako okpa/ okejpa/ okipa lub z dodatkiem łącznika to [okejtopa/ okitopa]; Wyrażenie to jest zapisywane często bez spacji. Komentarz [MŁ]: Istnieje kilka wyjaśnień genezy angielskiego wyrażenia OK. Być może były to inicjały Oskara Kellera, niemieckiego imigranta, kontrolera jakości w fabryce sprzed stu lat, który pisał OK na dopuszczonych towarach. Polskie pożegnanie PA ma prawdopodobnie źródło w języku dziecięcym, w którym najłatwiejsze do wymówienia spółgłoski wargowe pełnią ważną funkcję (por. papa, mama, baba).
Skibidi: słowo pozbawione znaczenia, wyrażające jedynie emocje mówiącego. Używane, by zasygnalizować – w zależności od kontekstu – że coś jest atrakcyjne, ciekawe, śmieszne, dziwne, pokręcone, ogólnie super.
Slay: (z ang. slay – ‘niszczyć, gromić’) świetnie, znakomicie, doskonale; określenie czegoś, co robi wrażenie albo wyrażenie podziwu dla kogoś, kto wyróżnia się atrakcyjnym wyglądem lub jakąś umiejętnością. Czasem bywa też pochwałą sposobu wykonania czegoś. Komentarz [BCh]: Komplement najczęściej odnoszący się do atrakcyjnego wyglądu albo zachowania, spopularyzowany w piosence „Formation” Beyonce (2016 r.). Często używany w środowiskach LGBTQ+.
Szacun: skrót od słowa szacunek, używany wyłącznie w mianowniku jako samodzielna wypowiedź wyrażająca podziw i uznanie. Komentarz [MŁ]: Słowo popularne od lat dziewięćdziesiątych, realizuje wzór pozornego odwrócenia zdrobnienia, tak jak popularne w tych samych latach szczena].
Tuff: trudny, ciężki (ang. tough), dziś częściej ‘atrakcyjny, imponujący, fajny’, szczególnie na TikToku. Występuje w kontekstach modowych (np. ‘tuff spodnie’, ‘megatufiaste spodnie’), ale nie tylko (np. ‘giga tuff’ o nowej płycie Dawida Podsiadły). Słowo jest używane czasem także ironicznie.
Twin: ‘osoba, z którą czujemy silną więź i podzielamy upodobania; idealnie dopasowany partner, najlepszy przyjaciel / przyjaciółka’. Wyraz zapożyczony z języka angielskiego, gdzie oznacza ‘bliźniaka’. Może być żartobliwym synonimem slangowych określeń, takich jak „bestie”, „BBF”, „bro” czy „braciak”.
Słowo roku w ostatnich 10 latach
2024: sigma: – określenie niezależnego, pewnego siebie mężczyzny (lub kobiety), który nie afiszuje się ze swoimi sukcesami, a sam je osiąga
2023: rel: – skrót od angielskiego „relatable”, oznaczający coś, co jest nam bliskie, zrozumiałe lub z czym możemy się utożsamić
2022: essa: – okrzyk radości, tryumfu lub innych pozytywnych emocji, często używany jako powitanie lub forma wyrazu luzu
2021: śpiulkolot: – zabawne określenie miejsca do spania, odnoszące się do mema, w którym „śpiulkać” oznacza spać
2020: Nagrody nie przyznano
2019: alternatywka: – dziewczyna o alternatywnych upodobaniach i stylu życia
2018: dzban: – osoba, która zachowuje się nierozsądnie lub nieinteligentnie
2017: XD: – symbol lub skrót oznaczający śmiech, przeniesiony do mowy z emotikonów
2016: sztos: – określenie czegoś fajnego, niesamowitego lub fantastycznego
