Ma 100 razy silniejsze działanie niż morfina. Wystarczy 2 mg – to tyle, ile kilka ziarenek soli – by spowodować depresję oddechową i zgon. A można go przyjąć nieświadomie, bo występuje w składzie wielu leków, w tym nawet… lizaków. Mowa o fentanylu, leku który zbiera już śmiertelne żniwo w USA. Czy w Polsce mamy się czego bać?
Rozmowa z Elżbietą Mach-Lichotą, specjalistką: anestezjologii i intensywnej terapii, pulmonologii, i toksykologii klinicznej, byłą konsultant wojewódzką ds. toksykologii.
– Kiedy i dla kogo przepisywany jest ten lek?
– Fentanyl jest silnym, bardzo skutecznym lekiem przeciwbólowym. Przepisuje się go na receptę w postaci plastrów i aerozolu pacjentom z bólem przewlekłym i bólem nowotworowym. Jest podstawowym opioidem używanym w anestezjologii, podczas znieczulenia ogólnego, przewodowego oraz analgosedacji (rodzaj krótkiego i płytkiego znieczulenia, stosowanego na przykład podczas drobnych zabiegów, operacji zaćmy czy procedur diagnostycznych).
Fentanyl to składnik nowych substancji psychoaktywnych
– Czy można go przedawkować?
– Objawy przedawkowania fentanylu są znane, opisane w łatwo dostępnych źródłach. Istnieje jednak wiele nowych syntetycznych pochodnych fentanylu, sprzedawanych pod różnymi ulicznymi nazwami, jako legalny substytut opioidów lub lek łagodzący objawy zespołu abstynencyjnego. Osoby spożywające te substancje, mogą być nieświadome, że zawierają one pochodne fentanylu.
Fentanyl, jako składnik nowych substancji psychoaktywnych, może być w formie dożylnej, plastrów, inhalacji, pigułek, proszku, lizaków. Nigdy nie można być pewnych jaką dawkę zawiera kupowana substancja. Tymczasem wystarczy 2 mg, to tyle co kilka ziarenek soli, żeby spowodować depresję oddechową i zgon. Kilogram fentanylu wystarczy żeby zabić pół miliona ludzi!
Śmiertelność spowodowana analogami fentanylu jest wysoka, a w związku z dostępnością przepisywanych preparatów fentanylu na receptę liczba zatruć wzrasta. Mówi się o epidemii opioidowej, w USA zatrucia fentanylem określane są mianem plagi.
Szybko uzależnia, działa 100 razy silniej niż morfina
– Czy szybko można się uzależnić?
– Fentanyl jako silny agonista receptorów opioidowych szybko i silnie uzależnia.
– Osoby zażywające fentanyl mogą nie być świadome, jak niebezpieczny jest ten lek?
– Tak. Fentanyl ma 100 razy silniejsze działanie niż morfina. A niektóre analogi np. karfentanyl, używany w weterynarii, jest 10 000 razy bardziej aktywny niż morfina.
– Jak czuje się osoba po jego zażyciu? Jest oszołomiona, zdezorientowana, podekscytowana?
– Osoby używające fentanyl odczuwają zmniejszenie dolegliwości bólowych, odprężenie, senność i złagodzenie lęku. Objawy takie jak urojenia, halucynacje, euforia czy stany podniecenia, zaliczają ten lek do substancji psychoaktywnych stosowanych w celu odurzenia. Przedawkowanie powoduje silny niepokój, depresję oddechową, drgawki, utratę przytomności i zgon.
Na Podkarpaciu nie ma konsultanta ds. toksykologii klinicznej
– Liczba zgonów spowodowanych przedawkowaniem w Stanach Zjednoczonych związanych z silnym syntetycznym fentanylem wzrosła o 279 proc., w ciągu pięciu lat. Jak jest w Polsce?
– W Polsce zatrucia fentanylem i jego pochodnymi stwierdzane są od 2014 roku. W 2018 roku Główny Inspektor Sanitarny informował o wzroście zatruć nowymi substancjami psychoaktywnym, których składnikiem jest również fentanyl. Zanotowano 4 260 interwencji medycznych związanych z zatruciem nowymi substancjami psychoaktywnymi i potwierdzono 162 zgony.
Cały czas obowiązuje rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia o obowiązku raportowania zatruć z powodu NSP (nowe substancje psychoaktywne), w tym fentanylu. Dane są niedoszacowane ze względu na słabą dostępność metod identyfikacyjnych te substancje. Ośrodki leczące pacjentów zatrutych i podejrzenia zatruć mają obowiązek zgłoszenia tych przypadków do sanepidu i konsultantów wojewódzkich ds. toksykologii.
Na Podkarpaciu od kilku lat nie ma powołanego konsultanta ds. toksykologii klinicznej. Można więc przypuszczać, że wskaźniki raportowania zatruć fentanylem są bardzo zaniżone. W naszym regionie brakuje Poradni Toksykologicznej, jak i ośrodków prowadzących program metadonowy, dla pacjentów uzależnionych od opioidów.
– Gdzie zatem może zgłosić się osoba uzależniona na Podkarpaciu?
– Na Podkarpaciu chorzy z objawami przedawkowania fentanylu i innych nowych substancji psychoaktywnych mogą zgłosić się do lekarza rodzinnego, do izb przyjęć lub szpitalnych oddziałów ratunkowych. Jeśli wymagają dłuższej hospitalizacji, leczeni są w oddziałach internistycznych, pediatrycznych lub oddziałach intensywnej terapii.
Pacjenci z regionu uzależnieni od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol muszą być leczeni w Ośrodkach Leczenia Uzależnień poza województwem, najczęściej w Lublinie lub Krakowie.
__________
Jeśli czujesz, że potrzebujesz pomocy, odczuwasz lęk i smutek, masz myśli samobójcze – nie czekaj, zadzwoń pod jeden w numerów pomocowych dostępnych bezpłatnie i czynnych całą dobę, 7 dni w tygodniu:
- 800-702-222 – Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym,
- 800-121-212 – Wsparcie psychologiczne w sytuacji kryzysowej – infolinia dla dzieci, młodzieży i opiekunów,
- 116-111 – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży,
- 112 – w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia.
