14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy pod hasłem „Znaj ryzyko, bądź odpowiedzialny”. O cukrzycy uznawanej za cichą epidemię rozmawiamy z dr n. med. Anną Juzą, specjalistą chorób wewnętrznych i diabetologii z Kliniki Gastroenterologii i Hepatologii z Pododdziałem Chorób Wewnętrznych w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym w Rzeszowie.
– Cukrzyca to choroba cywilizacyjna. W Polsce boryka się z nią blisko 2 mln osób. Ponad połowa chorych nie wie, że jest chora i się nie leczy. Czym to może skutkować?
– Powikłaniami cukrzycy wynikającymi z uszkodzenia dużych naczyń mogących prowadzić do zawału lub małych naczyń prowadzących do uszkodzenia siatkówki oka czy stopy cukrzycowej. Możemy mieć też do czynienia z hipoglikemią, czyli spadkiem poziomu cukru. Lub kwasicą ketonową czy zespołem hiperglikemiczno – hiperosmolalnym, wynikającymi z bardzo wysokiego poziomu cukru we krwi.
- PRZECZYTAJ TEŻ: Udar mózgu zabija rocznie 20 tys. osób. Jakie są jego objawy
Cukrzyca – jakie są objawy choroby
– Jakie są objawy cukrzycy?
– Objawami, które mogą nasuwać obecność cukrzycy są: senność, szczególnie po obfitszych posiłkach, ogólne zmęczenie, suchość w ustach, nawracające infekcje dróg moczowych, zmiany zapalne skóry i śluzówek, w tym grzybicze. Jeżeli cukry u chorego znacznie przewyższają normę, pojawia się wzmożone pragnienie. A także zmożone oddawania moczu, w tym wstawanie w nocy, spadek masy ciała, postępujące osłabienie.
Rodzaje cukrzycy i różnice między nimi
– Jaki są rodzaje cukrzycy? Czym się różnią?
– Aktualnie wyodrębniamy cztery główne typy cukrzycy. U dorosłych najczęściej mamy do czynienia z cukrzycą typu 2, która stanowi aż 90 proc. wszystkich cukrzyc. Ściśle wiąże się ona z epidemią choroby otyłościowej. Praktycznie jest to jej główne powikłanie, które następnie prowadzi do kolejnych, chociażby przedwczesnych zawałów czy udarów. Ten typ cukrzycy potocznie nazywa się „tabletkowym”, gdyż chorzy osiągają dobre wyrównanie cukrzycy stosując leki doustne i to przez dłuższy okres czasu. Niestety w związku z coraz większą epidemią otyłości mamy problem z tym typem cukrzycy u coraz młodszych pacjentów.
Kolejnym typem cukrzycy jest typ 1, który jest chorobą z autoagresji. Oznacza to, że własny organizm rozpoznaje komórki produkujące insulinę jako obce i „toczy z nimi walkę”. Uruchamia wtedy cały szereg procesów immunologicznych, które ostatecznie doprowadzają do braku insuliny w organizmie. Ten typ cukrzycy bezwzględnie wymaga terapii insuliną podawaną w zastrzykach lub w pompie insulinowej.
Kolejnym typem jest typ 3 cukrzycy, a raczej cukrzyc związanych z innymi znanymi przyczynami. I tak naprawdę jest to cały „duży worek” przeróżnych schorzeń. Np. przewlekłe zapalenie trzustki, mononukleoza, cukrzyce monogenowe tzw MODY, gdzie jedną z „twarzy” może być cukrzyca.
Ostatnim typem cukrzycy jest cukrzyca ciążowa, którą definiujemy jako każde zaburzenie gospodarki węglowodanowej po raz pierwszy rozpoznawane w ciąży. W większości przypadków cukrzyca ta „znika” po urodzeniu dziecka. Niestety z punktu widzenia epidemiologicznego aż 50 proc. kobiet, które miały cukrzycę rozpoznaną w ciąży, w przyszłości zachoruje na typ 2 cukrzycy.
Z cukrzycą nie tylko do diabetologa
– Jakich lekarzy oprócz diabetologa powinni odwiedzać chorzy na cukrzycę?
– Bardzo ważną rolę w profilaktyce, rozpoznaniu, ale także w terapii cukrzycy odgrywają lekarze rodzinni. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej dotyczące terapii cukrzycy typu 2, są spójne i na bieżąco aktualizowane.
Co się tyczy innych specjalistów, to pacjentów z cukrzycą kieruje się do okulisty w celu oceny dna oka. W momencie rozpoznania cukrzycy typu 2 od razu, w cukrzycy typu 1, po 5 latach trwania choroby.
Ponadto w momencie podejrzenia lub wystąpienia powikłań kierujemy chorych do określonych specjalistów. Np. neurologa (polineuropatia), kardiologa (podejrzenie choroby niedokrwiennej serca), urologa (podejrzenie pęcherza neurogennego), stopa cukrzycowa (chirurg/ortopeda) itd.
Ważne jest ażeby w terapii cukrzycy i w opiece nad pacjentem zawsze był jeden lekarz prowadzący. Taki, który te wszystkie konsultacje scali i będzie kontrolował. Coraz więcej naszych pacjentów z powodu zaburzeń depresyjnych i lękowych wymaga opieki psychologicznej oraz psychoterapeutycznej.
Nowoczesne leczenie cukrzycy
– Jak wygląda nowoczesne leczenie w cukrzycy w Polsce?
– W terapii cukrzycy ważne są dwa zasadnicze elementy, leczenie behawioralne oraz farmakologiczne. Aktualnie wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego obydwie te zasady wdrażamy razem, a co ważne nie opóźniamy wdrażania leczenia farmakologicznego. Związane jest to z tym, że często zanim zostanie postawiona diagnoza cukrzycy, choroba toczy się już od dłuższego czasu, ale bezobjawowo.
Terapia behawioralna opiera się o zasady zdrowego żywienia oraz o wysiłek fizyczny, min. 150 min/tygodniowo, dostosowany do możliwości pacjenta. Nowoczesne farmakologiczne leczenie cukrzycy to terapia nie tylko obniżająca glikemię, ale przede wszystkim modyfikująca przebieg choroby, zmniejszająca masę ciała, wpływająca na nefro-czy kardioprotekcję, czyli ochronę narządową.
Aktualnie u pacjenta ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2, od razu wdrażamy leczenie lekami z najnowszych grup, czyli flozyn i/lub analogów GLP-1, najlepiej w połączeniu z metforminą.
Co się tyczy terapii cukrzycy typu 1, podstawą jest intensywna czynnościowa insulinoterapia, które może być oparta o wielokrotne iniekcje insuliny podawanej penami, gdzie pacjent sam określa dawkę insuliny na podstawie odpowiednich ustalonych z lekarzem przeliczników, pomiaru glikemii czy planowanego wysiłku. Ten typ terapii może opierać się również o pompy insulinowe, współpracujące lub nie, z systemami ciągłego podskórnego monitorowania glikemii (CGM).
Najbardziej zaawansowane technologie, to systemy „zamkniętej pętli”, czyli połączenie niektórych modeli pomp insulinowych z systemami CGM i odpowiednimi algorytmami sterującymi pracą całego systemu w znacznym stopniu ułatwiającymi życie chorym z cukrzycą.
– Co dla pacjentów diabetologicznych oznaczają zmiany na nowej liście leków refundowanych? Wypadły dwie z trzech flozyn, nazywanych inteligentnymi lekami w terapii cukrzycy.
– Większość naszych pacjentów czasowo została zabezpieczona w leki na okres „przejściowy”. Mamy nadzieję, że w kolejnym rozdaniu refundacyjnym te dwa preparaty powrócą na swoją pozycję, gdyż w nowoczesnej diabetologii, ale nie tylko, bo również w nefrologii i kardiologii, mają swoje ugruntowane miejsce.
Cukrzyca. To warto wiedzieć
Warto wiedzieć:
- W USK w Rzeszowie prowadzona jest terapia osobistymi pompami insulinowymi w ramach WOŚP, dla pacjentek z cukrzycą typu 1, planujących i będących w ciąży.
- W ośrodku jest 36 pomp z systemami ciągłego podskórnego monitorowania glikemii, które cały czas wypożycza się kolejnym pacjentkom.
- Od początku stworzenia Ośrodka WOŚP, urodziło się ponad 80 dzieci, a kolejne przyszłe mamy zgłaszają się do placówki.
- Ośrodek dysponuje nie tylko sprzętem, ale też wykwalifikowaną kadrą lekarską, pielęgniarską, zatrudnia edukatorkę żywieniową i trenerkę pompową, ma możliwość konsultacji specjalistycznych: nefrologa, kardiologa czy okulisty.
