Udar mózgu to nagłe i trwające dłużej niż 24 godziny wystąpienie objawów uszkodzenia mózgu wywołane przez zaburzenia krążenia mózgowego. Prowadzi do bezpośredniego zagrożenia życia. Jakie są jego objawy i jak wygląda leczenie.
Typowymi dla udaru mózgu objawami są:
- nagłe wystąpienie niedowładu lub porażenia kończyn i twarzy po jednej stronie,
- nagłe drętwienie lub zaburzenie czucia po jednej stronie,
- trudności w wypowiadaniu słów lub rozumieniu mowy,
- zaburzenia widzenia,
- niemożność utrzymania stojącej postawy ciała,
- bardzo silny, niedoświadczany w przeszłości ból głowy.
Udar mózgu. Najczęstsze przyczyny
Ze względu na patomechanizm udaru wyróżnia się udar niedokrwienny (zawał mózgu). Powstaje wtedy, gdy tętnica zaopatrująca jakąś część mózgu w krew staje się niedrożna. Dotyczy to 85 proc. udarów. Jest też udar krwotoczny (15 proc. wszystkich udarów).
Najczęstszą przyczyną niedokrwienia są zmiany miażdżycowe w tętnicach doprowadzających krew do mózgu, a w 20 do 30 proc. przypadków przyczyną udaru niedokrwiennego jest zator tętnic mózgowych pochodzący z komór serca (najczęściej u osób z migotaniem przedsionków i z wadami zastawkowymi).
Z kolei najważniejszą przyczyną krwotoku do mózgu jest nadciśnienie tętnicze i związane z wiekiem zwyrodnienie naczyń. Rzadziej krwotoki spowodowane są nieprawidłowościami w budowie naczyń mózgowych.
Udar zabija rocznie 20 tys. osób, a 35 tys. czyni niepełnosprawnymi
Każdego roku, w Polsce udar mózgu dotyka około 70 tysięcy osób. Około 30 proc. z nich umiera, a blisko połowa chorych, którzy przeżyją ostrą fazę udaru mózgu, nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować i zależy od pomocy innych osób.
Dodatkowo udar często powoduje istotne, pogarszające jakość życia chorych następstwa, takie jak padaczka poudarowa, depresja, otępienie oraz obrażenia spowodowane upadkami. Tym samym udar mózgu niesie ze sobą istotne następstwa nie tylko kliniczne, ale także socjalne i ekonomiczne.
Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia, dlatego diagnostyka i terapia muszą być przeprowadzone bardzo szybko. W momencie pojawienia się pierwszych objawów i podejrzenia udaru mózgu konieczny jest jak najszybszy transport do szpitala.
Leczenie wszystkich chorych z udarem mózgu powinno odbywać się na wyspecjalizowanych oddziałach udarowych. Pierwszym krokiem jest wówczas zróżnicowanie jaki typ udaru wystąpił u pacjenta, bo od tego zależy dalsze leczenie.
Udar mózgu. Objawy i leczenie, to warto wiedzieć
- Ważna jest znajomość objawów udaru. Aby łatwiej je zapamiętać, można posłużyć się akronimem UDAR, który symbolizuje podstawowe objawy udaru. Czyli: U, jak usta wykrzywione (asymetria w dolnej części twarzy i obniżony jeden kącik ust). D, jak dłoń opadnięta (osłabienie siły lub drętwienie ręki lub nogi lub obu kończyn do jednej stronie ciała). A, jak artykulacja utrudniona (niewyraźna, bełkotliwa mowa, a także problemy ze zrozumieniem słyszanych słów). R, czyli reaguj natychmiast!
- Na Podkarpaciu pacjenci mogą mieć zastosowane nowoczesne leczenie w 16 oddziałach udarowych.
- Leczenie trombolityczne w 2022 zastosowano już u 21 proc. chorych. Te dane stawiają oddziały udarowe województwa podkarpackiego wśród najlepszych ośrodków leczenia udarów w Polsce.
Dr Halina Bartosik-Psujek: chory ma kilka godzin na skuteczny ratunek
Gościem spotkania jest prof. dr hab. n. med. Halina Bartosik-Psujek, kierownik Kliniki Neurologii z Pododdziałem Leczenia Udaru Mózgu w Klinicznym Szpitalu Wojewódzkim nr 2 w Rzeszowie.
Jak leczony jest udar mózgu?
U pacjentów z udarem niedokrwiennym, czyli z zawałem mózgu, można zastosować trombolizę. To farmakologiczne rozpuszczenie zakrzepu i/lub trombektomię czyli mechaniczne usunięcie zakrzepu z naczynia mózgowego. Takie postępowanie istotnie poprawia wyniki leczenia i rokowanie u pacjentów. Ale może być zastosowane tylko u osób, które ściśle spełniają kryteria kwalifikacji do terapii.
Najważniejszy jest czas, który upływa pomiędzy wystąpieniem pierwszych objawów udaru, a podaniem leku. Wynosi on 4,5 godziny i w tym czasie chory musi trafić do szpitala, poddać się najważniejszym badaniom diagnostycznym i mieć zastosowane leczenie.
Im wcześniej od wystąpienia udaru podany jest lek trombolityczny, tym lepsze są efekty leczenia. Zatem kluczowa jest znajomość objawów udaru mózgu wśród społeczeństwa oraz natychmiastowe wzywanie pogotowia ratunkowego.
W KSW nr 2 w Rzeszowie prowadzi się ponadto udrażnianie naczyń wewnątrzmózgowych (trombektomia). Metodę tę stosuje się dzięki przeszkolonej i doświadczonej kadrze medycznej oraz odpowiednio wyposażonej pracowni radiologii zabiegowej. W Polsce nieliczne ośrodki wykonują takie procedury.
Zabiegi polegają na wprowadzaniu do naczynia specjalnych urządzeń, za pomocą których można usunąć zakrzep. Można je wykonywać po nieskutecznej trombolizie dożylnej lub jako pierwszy zabieg. Również te zabiegi trzeba wykonać jak najszybciej, nie później niż w ciągu sześciu godzin od początku udaru. Kryteria kwalifikacji są bardzo rygorystyczne. To powoduje, że tylko niewielki odsetek pacjentów z udarem może mieć zastosowane takie leczenia.
Jak ważnym elementem leczenia chorych z udarem mózgu jest rehabilitacja?
Rehabilitację czynną po udarze mózgu najlepiej rozpocząć tak szybko, jak to możliwe, natychmiast po uzyskaniu stabilizacji stanu ogólnego pacjenta. Po wypisaniu chorego z oddziału udarowego, jeżeli zachodzi taka potrzeba, powinna być ona kontynuowana na specjalistycznych oddziałach rehabilitacyjnych lub ambulatoryjnie.
Opieka rehabilitacyjna musi być zapewniona w takim zakresie, jaki jest potrzebny do odzyskania sprawności i powrotu do stanu funkcjonalnego sprzed zachorowania. Lub do uzyskania optymalnego poziomu niezależności. W proces rehabilitacji zarówno w okresie pobytu na oddziale udarowym, jak i oddziale rehabilitacyjnym i później powinna być zaangażowana rodzina lub opiekunowie chorego.
